Wstęp
Zapalenie gruczołu mlekowego – mastitis jest najkosztowniejszą chorobą krów mlecznych. Mówi się o niej jako o „zawodowej chorobie wysokowydajnych krów” (Cichosz i Giczewska 2002). Problem ten jest problemem o znaczeniu światowym, szczególnie wyeksponowanym w krajach o wysokiej produkcji mleka. O jego ważności świadczy działalność Międzynarodowej Sekcji Mastitis przy Światowej Federacji Mleczarskiej z siedzibą w Brukseli (Czaplicka 2001). Zapalenie wymienia stanowi najczęstszą i najdroższą chorobę krów, która w zasadniczy sposób wpływa na jakość higieniczną i technologiczną mleka surowego. Mastitis jest skutkiem jednoczesnego występowania i nakładania się wielu niekorzystnych czynników. Najważniejsze to: skłonność uwarunkowana genetycznie, niewystarczająca sprawność układu obronnego, podstawowe braki w zakresie higieny wymienia i pozyskiwania mleka oraz funkcjonowania dojarek mechanicznych oraz błędy żywieniowe (Malinowski 2000). W Polsce na mastitis cierpi od 30 do 80% krów (Czaplicka i in. 1988, Galwas i in. 1992, Twardoń 1996). Kliniczną postać zapalenia gruczołu mlekowego można spotkać u 2 – 3% pogłowia (Czaplicka 1999). Występowanie form bezobjawowych, czyli podklinicznych, utajonych i nieswoistych, jest znacznie wyższe i może sięgnąć od 12% do 55% (Malinowski i in. 1992).
Słowo mastitis pochodzi od greckiego „mastos” (pierś) oraz przyrostka „itis”, który oznacza zapalenie. Zapalenie wymienia to choroba, może być także obronną reakcją na zakażenia przez drobnoustroje, na uraz mechaniczny, na uszkodzenie przez czynniki fizyczne, jak również podrażnienie substancjami chemicznymi. Reakcja ta ma na celu eliminację drobnoustrojów odpowiedzialnych za infekcję, neutralizację ich toksyn, usunięcie zdegenerowanych komórek, jak też tkanek, uczestnictwo w naprawie uszkodzonej tkanki wydzielniczej oraz przywrócenie normalnej funkcji gruczołu mlekowego (Malinowski 2008).
Wyróżnia się postać kliniczną i podkliniczną. Kliniczną postać zapalenia gruczołu mlekowego stwierdza się każdego roku u około 2 – 3% krów. Mimo to stanowi ono poważną przyczynę strat produkcyjnych oraz przedwczesnego kierowania krów do uboju. Ten rodzaj zapalenia cechuje się widocznymi zmianami w wymieniu, jak również w mleku, którym często towarzyszą objawy ogólne. Ćwiartki są powiększone, stwardniałe, z różnym stopniem zaczerwienienia. Mleko może ulec rozwodnieniu z obecnością strzępek i kłaczków bądź całkowicie zmienić wygląd i konsystencję. Większym problemem z ekonomicznego i higienicznego punktu widzenia jest podkliniczna postać zapalenia wymienia z uwagi na długotrwały, przewlekły przebieg, jak też brak zewnętrznych oznak choroby. Zapaleniem tego typu dotkniętych jest od 20 nawet do 80 % krów w stadzie. Choroba ta zmniejsza wydajność mleczną krów i powoduje zmiany w składzie chemicznym mleka. Przyjmuje się, że podkliniczne postacie zapalenia gruczołu mlekowego są odpowiedzialne za 70% ogółu strat ekonomicznych będących następstwem zapalenia gruczołu mlekowego u krów (Malonowski 2008).
Infekcja z reguły następuje w wyniku przedostania się drobnoustrojów chorobotwórczych przez kanał strzykowy. Drobnoustroje docierają do tkanki gruczołowej i tam się rozmnażają. Kanał strzykowy stanowi barierę przed wtargnięciem drobnoustrojów do wymienia, lecz nie zawsze bariera ta jest szczelna (Cichosz, Giczewska 2002).
Uważa się, że wymiona krów zakażane są przez ponad 120 różnych drobnoustrojów, które ze względów epidemiologicznych podzielono na zakaźne, środowiskowe i oportunistyczne. Najczęściej można spotkać Str. acalactiae jak i Staph. aureus, jednak znane są już skuteczne sposoby walki z nimi, dlatego też najwięcej problemów sprawiają przypadki wywołane przez zarazki środowiskowe i oportunistyczne (Dudko 2003). Zakażeniu sprzyjają urazy mechaniczne wymienia, niedostateczne higiena doju, zła pielęgnacja krów a przede wszystkim przeciążenie czynnościowe gruczołu mlecznego (Kandzi i Pawlak 1996).
Źródło: Poradnik Gospodarski: 4/96, A. Kandzi, H. Pawlak
| CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE WYSTĘPOWANIU MASTITIS TO: | |
| - błędy w technice doju
- błędy higieny w oborze - brak higieny wymienia | - stresy ( wydajność, środowisko)
- niedostateczna higiena doju - niewłaściwa (brak) dezynfekcji strzyków |
Rozpatrując problem, mastitis należy pamiętać, że zarówno w Polsce jak również na świecie nie ma stada bydła mlecznego wolnego od tej choroby. Odsetek bezobjawowych zakażeń wymienia, o przebiegu podklinicznym poniżej 10% należy uważać za sukces postępowania zootechniczno – weterynaryjnego. Mastitis stanowi problem stada, a nie jednej krowy (Czaplicka 1999).
Zwalczanie mastitis wymaga działań wszechstronnych, wśród których, profilaktyka uzupełniana jest terapią. Podstawowy program opiera się na 5 zasadach: higiena pozyskiwania mleka, podojowa dezynfekcja strzyków, prawidłowa technika doju, profilaktyczna antybiotykoterapia w zasuszaniu oraz leczenie w laktacji zapaleń klinicznych. Warunkiem jest wykonywanie wszystkich czynności, lecz niestety często okazuje się także nie wystarczające, szczególnie w przypadku zwierząt wysokowydajnych. Należy podkreślić, że do tej pory nie istnieje żadna szczepionka przeciw mastitis (Malinowski 2000).
Celem pracy było dokonanie przeglądu piśmiennictwa na temat wpływu zapalenia gruczołu mlekowego na wydajność, skład chemiczny oraz jakość mleka.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.