www.eprace.edu.pl » zapalenie-wymienia » Wyniki i ich omówienie » Zapalenie wymienia a wydajność mleka i jego skladników

Zapalenie wymienia a wydajność mleka i jego skladników

Ilość i jakość produkowanego mleka jest ściśle związana ze stanem zdrowotnym wymienia ( Galwas i in. 1992).

Proces wytworzenia mleka jest bardzo skomplikowany i wymagający ogromnego wysiłku metabolicznego ze strony organizmu krowy. Aby mógł być wytworzony jeden litr mleka przez gruczoł mleczny musi przepłynąć od 400 do 500 litrów krwi. Narząd ten jest, więc fizjologicznie przeciążony w wyniku użytkowania mlecznego. Zaburzenia jego funkcjonowania, związane z zapaleniem gruczołu mlekowego z reguły prowadzą do spadku wydajności mlecznej, którego wielkość jest zależna od stopnia zaawansowania choroby (Cichosz i Giczewska 2002).

Winnicki (2000) na podstawie swoich badań ustalił wielkość spadku mleczności w zależności od stopnia zapalenia wymienia. Zależności pomiędzy stopniem zapalenia wymienia a spadkiem produkcji mleka przedstawił także Kurek (1988). Przyjął on za normę mleko, w którym było poniżej 250 tys. komórek somatycznych w 1 ml. Wzrost LKS do 500 tysięcy w 1 ml powodował obniżenie produkcji mleka o 3,9 %. Dalszy wzrost o 250 tys. komórek w 1 ml spowodował zmniejszenie wydajności o kolejne 2,9%. Liczba komórek somatycznych zawarta w granicach od 750 tys. do 1mln powoduje straty na poziomie 15,4% a wzrost liczby komórek w mleku powyżej 1 miliona wg niego powoduje obniżenie wydajności mleka aż o 18%. Woyke i Lisztoń – Gała (1975) zaobserwowali, że z powodu mastitis produkcja mleka obniża się o 10%. Najczęściej produkcja mleka spada o ok. 10 – 20%, lecz w stanach ostrych może obniżyć się nawet do 40%. W skrajnych przypadkach wydzielanie mleka ustaje zupełnie, a pozyskiwana wydzielina zupełnie jego nie przypomina (Cichosz i Giczewska 2002). Sender i in. (1996), Mroczkowski i in. (1996), Sawa i Piwczyński (2002) stwierdzili tendencję spadku wydajności mleka wraz z rozwojem mastitis. Maciołek (2007), Malinowski (2000), Czaplicka (1999), Gebler i in. (1997), Czaplicka i in. (1996 ), Sender (1996), Czaplicka i in. (1993), Galwas i in. (1992), Kurek (1991a), Szlacha (1991), Samborski (1985), podają, że wydajność mleka spadała wraz z zaawansowaniem stanu chorobowego wymienia. Tendencje takie odnosiły się do ocenianych zwierząt rasy cb i mieszańców z udziałem 25%, 50% i 75 % genów rasy hf. Szczególnie gwałtowne zmiany odnotowywano przy ostrych i bardzo ostrych stanach zapalnych wymienia. Czaplicka (1999) za Hrynkiewicz i Straś (1974) podaje, że przeprowadzili oni ocenę strat w produkcji mleka, biorąc pod uwagę różne formy zakażenia wymienia. Stwierdzili oni, że przy zaburzeniach sekrecji wydajność chorego płata zmniejsza się o ok. 10%, przy zakażeniu utajonym i stanie podklinicznym, spada od 15 – 20%, natomiast przy klinicznej postaci mastitis, z wyjątkiem ostrych przypadków, ubytek mleka z danego płata wynosi nawet ponad 50%.

Wpływ podklinicznego mastitis na spadek wydajności mlecznej przy mleczności kształtującej się od 4000 do 8000 litrów na rok przedstawiono w czasopiśmie Top Agrar Extra (1997). Oszacowano straty jakie powstają przy liczbie komórek somatycznych mieszczących się w granicach 250 tys. – 500 tys./ml – 3,9%, 500 tys. –750 tys./ml – 6,8% i 750 tys. – 1000tys./ml – 15,4%. Szacunkowe straty w mleku przy wydajności mleka 4000 w pierwszym przedziale LKS wynosiły 156 kg, w drugim 272 kg a w trzecim 616 kg. Wzrost wydajności mleka do 5000 kg zwiększył także szacunkowe straty w pierwszym przedziale do 195 kg, w drugim do 340 kg a w trzecim do 770 kg. Przy wydajności 6000 kg mleka straty wyniosły odpowiednio: 234 kg, 408 kg i 924 kg, przy wydajności 7000 kg : 273 kg, 476 kg, 1078 kg a przy 8000 kg – 312 kg, 544 kg, 1232 kg.

Czaplicka (1999), Gebler i in.(1997) w swoich badaniach dotyczących wpływu stanów zapalnych gruczołu mlekowego na wydajność i skład mleka krów rasy czarno – białej i mieszańców z różnym udziałem genów hf stwierdzili obniżanie się wydajności mlecznej krów w miarę pogarszania się stanu zdrowotnego wymienia. Największy spadek wydajności mleka zauważono przy ostrych i bardzo ostrych formach schorzenia – (Czaplicka 1999, Czaplicka i in. 1993, Samborski 1985). Czaplicka (1999), Gebler i in. (1997) porównując mleczność krów zdrowych i z bardzo ostrym zapaleniem wymienia wykazali straty sięgające ponad 1600 kg mleka (4982 kg wobec 3343 kg). Podobne badania przeprowadzili Sawa i Oler w latach 1996 – 1998 wykazując, że krowy z infekcją wymienia, niezależnie od sezonu wcieleń, wieku, okresu laktacji i pory roku, produkowały mniej mleka. Najmniej mleka o obniżonej wartości przetwórczej i zwiększoną liczbą komórek somatycznych uzyskano od krów z mastitis, wycielonych w okresie od listopada do stycznia. W pierwszym próbnym udoju krowy zdrowe i chore uzyskały najwyższą dzienną wydajność. Krowy zdrowe 15 kg a krowy z mastitis 13,7 kg mleka. Spadek wydajności krów zdrowych i chorych w kolejnych miesiącach laktacji był porównywalny. W ostatnim miesiącu laktacji poziom wydajności zmniejszył się odpowiednio o 56% i 58% wydajności z pierwszego miesiąca (Sawa i Oler 1999). Czaplicka i in. (1990) w latach 1987 – 1989 przeprowadzili badania na wydajność i procentową zawartość składników w mleku. Analizując dzienną wydajność stwierdzili jej systematyczny wzrost, było to między innymi wynikiem systematycznej poprawy warunków środowiskowych i prowadzonej pracy hodowlanej. Wobec tego najniższe wartości uzyskano w roku 1987, a najwyższe w 1989.

Ubytek produkcji mleka następuje u krów z kliniczną formą zapalenia wymienia, jak również w przypadkach zmian gruczołowych, którym towarzyszy wzrost liczby komórek somatycznych w wydzielinie, określonej wówczas jako nienormalna (Philipson i in. 1993). Obliczyli oni , że przy liczbie komórek 500 tys./ml, którą uznawano do 1998 roku za próg fizjologiczny produkcja mleka zostaje obniżona o ok. 4%, a w przypadku liczby przekraczającej 1mln/ml – o ok. 18%. Sender (1996) zaś wykazała, że wraz ze wzrostem wartości logarytmu z liczby komórek somatycznych w mleku o jednostkę, dzienna wydajność mleka zmniejsza się o 0,54 kg.

Choroby wymienia krów, jak przedstawiono wyżej, obniżają wydajność mleka (Galwas i in. 1992, Kisza i Sajko 1987). Podkliniczne (utajone) zapalenia gruczołu mlekowego powodują najwięcej strat w produkcji tego surowca (Hortet i Seegers 1998, Ott i Novak 2001).

Podwyższonej liczbie komórek somatycznych towarzyszy zawsze obniżenie ilości produkowanego mleka (Dziarski 1999, Januś 2001)

Według duńskich szacunków wzrost liczby komórek somatycznych w mleku powoduje obniżenie dochodu rolnika o ok. 1000 koron rocznie w przeliczeniu na jedna krowę. Przy stadzie 100 krów oznacza to stratę 100 tys. koron duńskich (Januś 2007).



komentarze

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.